Prezentowany tom studiów powstał na bazie referatów (częściowo zmienionych i uzupełnionych) wygłoszonych na dwóch sesjach naukowych w 2002 r. we Włocławku i w Częstochowie nt. „Młodzieżowe organizacje polonijne na progu XXI wieku. Dziedzictwo przeszłości, wyzwania przyszłości”. Pomieszczone w tomie studia i artykuły przygotowali młodzi badacze reprezentujący kilka ośrodków naukowych, poprzedzając je badaniami w archiwach krajowych i zagranicznych. Publikacja zawiera dziesięć materiałów, które ułożono w dwóch częściach tematycznych. Pierwsza część poświęcona jest organizacjom harcerskim i młodzieżowym oraz ich roli wśród Polonii i emigracji na przestrzeni wielu lat. Otwiera ją artykuł J.K. Danela, który prezentuje nieznane dotąd epizody z młodzieńczych lat Kazimierza Sabbata, później jednej z ważniejszych postaci życia politycznego na wychodźstwie. Problematyki harcerstwa emigracyjnego dotyczą również dwa dalsze studia — o harcerstwie polskim w Estonii w okresie między pierwszą a drugą wojną światową (N. Sindecka), o najnowszych dziejach budowy harcerskich struktur wśród białoruskich Polaków (A.F. Baran). Następne opracowania dotyczą innych form zaangażowania polskiej młodzieży emigracyjnej. M. Kalczyńska przedstawiła inicjatywy młodej polskiej emigracji literackiej na tle licznych polonijnych środowisk kulturalnych działających w Zjednoczonych Niemczech. J. Knopek w artykule Młodzież a instytucje życia polonijnego w Grecji wskazuje zależności między młodzieżą emigrującą do Grecji a instytucjami polskimi i polonijnymi, głównie w Atenach, powołanymi w ostatnich kilkunastu latach. Druga część zatytułowana: Wychowanie i edukacja młodego pokolenia emigrantów zawiera następujące materiały: E. Later-Chodyłowa przybliża cele, metody i instytucje wychowania młodzieży polskiej w duchu patriotycznym w krajach skandynawskich; M. Stopikowska ukazuje działalność polonijną na Wschodzie i jej wpływ na utrzymanie polskiej obecności, zwłaszcza wśród młodego pokolenia; J. Gomoliszek przeanalizowała problemy młodego pokolenia emigrantów na łamach „Orła Białego”, ukazującego się w latach 1946–1959 w Brukseli; Z. Girzyński przestudiował poczynania na niwie kulturalnej i fizycznej młodzieży polskiej we Francji na przykładzie Związku Młodzieży Polskiej „Grunwald” w latach 1944–1950; M. Golon w obszernym opracowaniu podjął stosunkowo mało zbadaną kwestię udziału młodzieży polskiej na studiach cywilnych i wojskowych w ZSRR w okresie stalinowskim (1944–1950), ukazując go na tle stalinizacji systemu oświatowego, zwłaszcza szkolnictwa wyższego.